“Bewustwording is key bij weerbaarheid advocaten”
Ministeries
“Ik had mijn auto voor de deur van mijn huis geparkeerd. Toen ik de volgende ochtend de deur uit liep, zag ik dat hij helemaal bekrast was.” En: “Toen werd hij bozer en liet weten ‘graag voor mij te willen zitten’ …” 2 citaten uit interviews met advocaten uit de campagne over weerbaarheid van de NOvA. Advocaten krijgen steeds vaker te maken met dit soort incidenten. Wat doen we ertegen?
Het is een zorgelijke tendens: steeds meer advocaten komen in hun werk agressie, bedreiging en intimidatie tegen. Dat blijkt uit onderzoek van Ipsos I&O in opdracht van de Nederlandse orde van advocaten (NOvA). In 2022 kreeg 50% van de advocaten die deelnamen aan het onderzoek te maken met agressie, bedreiging en/of intimidatie. In 2024 is dat percentage gestegen naar 55%. Bij 43,6% van de advocaten ging het zelfs om diverse incidenten in het afgelopen jaar.
Verantwoordelijkheid nemen
Het ministerie van Justitie en Veiligheid, de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en de NOvA nemen hun verantwoordelijkheid voor de veiligheid van deze beroepsgroep. JenV en NCTV versterken de weerbaarheid van advocaten onder andere via een subsidie aan de NOvA, in 2024 ter hoogte van ruim €700.000. De NOvA richtte door die steun eind 2021 onder andere haar taskforce Bescherming tegen ondermijning op. Daarmee organiseert ze onder andere weerbaarheidstrainingen, een vertrouwensadvocaat, een noodtelefoon, een noodknop en een veiligheidsscan om de weerbaarheid van advocaten te versterken. Ook heeft de NOvA drie wetenschappelijke onderzoeken naar betalingen, kroongetuigen en extra beveiligde communicatiemiddelen laten doen.
Bewust en voorbereid zijn
Karin de Lange is strafrechtadvocate en sinds 1 januari 2025 bestuurslid bij de NOvA. Weerbaarheid is een van de thema’s in haar portefeuille. Karin: “Het is essentieel dat advocaten veilig hun werk kunnen doen. Daarvoor is eerst en vooral bewustwording nodig. Om te beginnen bij de advocaten zelf. Wat in eerste instantie een volkomen normaal gesprekje met een cliënt lijkt, kán namelijk binnen een paar minuten een heel nare wending nemen. En dan is het fijn als je voorbereid bent. Dat je bijvoorbeeld dicht bij de deur zit en weet waar de noodknop zich bevindt, mocht dat nodig zijn.”
“Bewustzijn is ook belangrijk bij andere partijen. De rechtbanken bijvoorbeeld. Het is prettig als je als advocaat niet verplicht op dezelfde gang hoeft te wachten als een agressieve tegenpartij. Of dat je door een andere deur kunt vertrekken. De Rechtspraak heeft mede op verzoek van de NOvA bij elk gerechtsgebouw een meldpunt ingesteld. Ook bij organisaties waaraan je misschien niet zo snel denkt, vergroten we als NOvA het bewustzijn over deze problematiek. Bij de Kamer van Koophandel en het Kadaster hebben advocaten bijvoorbeeld tegenwoordig de optie om bepaalde persoonsgegevens af te schermen.”
Op training
Karin: “Na die belangrijke eerste bewustwordingsstap komen de tools en trainingen waarmee we advocaten ondersteunen. We bieden een weerbaarheidstraining aan voor iedere advocaat die interesse heeft. Daar leer je universele de-escalerende technieken. Die training is inmiddels door 2.300 advocaten gevolgd. Dat lijkt misschien niet veel op een totaal van 19.000, maar je kunt je voorstellen dat deze thematiek in bepaalde rechtsgebieden een grotere rol speelt. Bij huurrecht, familierecht en strafrecht lopen de emoties bijvoorbeeld sneller hoog op dan bij M&A (mergers & acquisitions, red.). Verder zijn er specifieke weerbaarheidstrainingen voor advocaten die werken met gedetineerde cliënten en voor advocaat-stagiairs.” Ook het curriculum van de beroepsopleiding advocaten is sinds 2021 uitgebreid met een onderdeel over omgaan met ongewenste druk van cliënten. Karin: “We nemen dit onderwerp als NOvA heel serieus en evalueren om het jaar wat we nog beter kunnen doen.”
Campagne
In december 2023 lanceerde de NOvA een weerbaarheidscampagne om de bewustwording over dit onderwerp verder te verhogen en de discussie erover te stimuleren. Het is een doorlopende campagne die zich op dit moment specifiek richt op het onderwerp contante betalingen binnen de advocatuur, om zo de bekendheid over de regels met betrekking tot betalingen te vergroten.
Agressie, bedreiging en intimidatie bij advocaten: de cijfers
In maart en april 2024 voerde Ipsos een onderzoek uit in opdracht van de Nederlandse orde van advocaten. Enkele opvallende feiten en cijfers daaruit:
- Ten opzichte van 2022 is het percentage advocaten dat agressie meemaakte, toegenomen. Voor veel advocaten (43,6%) ging het om meerdere incidenten.
- Bij 53% van de incidenten komt de agressie van de eigen (voormalige of huidige) cliënt, bij 33% van de incidenten komt de agressie van de wederpartij.
- De agressie is meestal gericht op de advocaat in functie (65%), maar soms ook op de advocaat persoonlijk (60%).
- Vrouwelijke advocaten kregen meer dan mannelijke collega’s te maken met agressie (63 vs. 48%), en specifiek meer met verbale agressie en intimidatie.
- Ten opzichte van 2022 bespreken advocaten een incident minder vaak met collega’s of kantoorgenoten en vaker met iemand in de sociale omgeving, de lokale deken of een vertrouwenspersoon van het eigen kantoor.
- 7% doet aangifte van een incident. Meest genoemde redenen om geen aangifte te doen: incident niet ernstig genoeg (52%), het was geen strafbaar feit (28%), heeft geen zin (17%), hoort bij mijn functie (17%).
- In totaal ervoer 67% nadelige effecten na een incident, 43% had behoefte aan begeleiding of nazorg, 23% overweegt zelfs wel eens om te stoppen als advocaat.
- De meerderheid (58%) van de advocaten vindt de rol van het eigen kantoor en de reactie op incidenten adequaat. De nazorg door kantoor kan beter: 38% vindt die goed geregeld.