Gezonde leefomgeving

Wijken gezond maken en houden

Hoe en waar mensen wonen, heeft grote invloed op de lichamelijke gezondheid. Maar ook op hoe gezond mensen zich voelen en of ze mentale klachten hebben. De kans om ziek te worden is bijvoorbeeld groter als mensen in een buurt wonen waar de luchtkwaliteit minder goed is. Of in een versteende wijk met weinig groen en weinig plekken om elkaar te ontmoeten.

Daarom zorgen rijksoverheid, provincies en gemeenten dat in hun omgevingsvisies, omgevingsplannen en andere bouwplannen aandacht is voor gezondheid. Zodat er niet alleen nieuwe huizen, wegen en parkeerplaatsen bij komen, maar ook bomen, parken en fietspaden.

Gezond eten en drinken in de buurt

Als in een wijk veel ongezond eten en drinken te koop is, is het lastig voor mensen om een gezonde keuze te maken. De verleiding is dan groot om producten te eten die niet goed voor iemand zijn. De overheid wil gezond eten en drinken bevorderen met verschillende maatregelen:

• De overheid werkt aan een wet waardoor gemeenten straks aanbieders van ongezond eten kunnen weigeren. Als er bijvoorbeeld al een paar snackbars of fastfoodketens zijn in een buurt, mag er niet nog een fastfoodbedrijf bij. 
• Iedereen kan op steeds meer plaatsen gratis schoon drinkwater tappen, bijvoorbeeld in een park in de buurt of op school.

Bewegen en sporten in de buurt

De overheid let er bij het inrichten van wijken op of de wijk een goede invloed op de gezondheid heeft. Of mensen er bijvoorbeeld graag naar buiten gaan. Zo nodigt een groene omgeving met wandelpaden en fietspaden meer uit om te wandelen of te fietsen dan een wijk vol auto’s en asfalt. En bankjes zorgen ervoor dat ouderen makkelijker ergens heen wandelen. Omdat ze weten dat ze even kunnen rusten.

Speelplek voor kinderen

De omgeving moet ook veilig zijn voor kinderen. Zij spelen makkelijker buiten als er niet te veel auto’s zijn. En als er genoeg veilige paden, oversteekplaatsen, speelplaatsen en sportvelden zijn.

Mogelijkheden voor ouderen

Ouderen wonen steeds langer zelfstandig. Zij blijven actief en langer gezond als er in de buurt genoeg mogelijkheden zijn. Dan kunnen ze makkelijker zelf boodschappen doen of naar de huisarts of fysiotherapeut. Ook sportmogelijkheden, sociale en culturele activiteiten in de buurt helpen ouderen om fit te blijven. Zij kunnen er ook anderen ontmoeten, voelen zich minder snel eenzaam.

Buurtsportcoaches

Buurtsportcoaches helpen inwoners die meer willen bewegen of gezonder willen gaan leven. Bijvoorbeeld met een sportclubje voor kwetsbare jongeren. Of een cursus die ouderen leert hoe ze zo min mogelijk vallen en zich zo goed mogelijk opvangen.

Minder last van hitte

De overheid wil inwoners beter beschermen tegen hitte. Hittegolven komen namelijk steeds vaker voor. Tijdens hittegolven krijgen mensen sneller gezondheidsklachten en kunnen ze ook eerder overlijden. Wie te veel in de zon komt, loopt extra risico op huidklachten of kanker door uv-straling. 

Om deze gevolgen van hitte te beperken kijkt de overheid bij de inrichting van een wijk naar verschillende oplossingen:

• meer bomen en andere plekken met schaduw, die beschermen tegen uv-straling en verkoelen;
• groene daken (daken met gras of plantjes erop), die helpen tegen hitte in huizen en buurten;
• vijvers, sloten en ander water in de buurt om verkoeling te geven;
• isolatie, ventilatie en zonwering van huizen voor minder hitte in huizen.

Met het nationaal hitteplan brengen het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) en het KNMI iedereen op de hoogte als er een hittegolf komt. Zij adviseren inwoners, gemeenten en gemeentelijke gezondheidsdiensten (GGD’en) wat zij kunnen doen om minder last te hebben van de hitte.

Infectieziekten

De hogere temperaturen zorgen voor meer gezondheidsrisico’s. Als het water in de buurt warmer wordt, komen er bijvoorbeeld meer muggen, waardoor de kans op ziekten toeneemt. De overheid, GGD’en en het RIVM houden rekening met uitbraken van ziekten. Zij proberen de kans op besmetting met bacteriën en virussen kleiner te maken. Bijvoorbeeld door parken netjes te houden zodat die minder ongedierte aantrekken.

Luchtkwaliteit verbeteren

De overheid neemt samen met provincies en gemeenten maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Luchtvervuiling, fijnstof en smog zijn namelijk slecht voor de gezondheid. Jaarlijks overlijden meer dan 10.000 Nederlanders eerder dan gemiddeld door luchtverontreiniging. Ook neemt de kans op luchtwegklachten en andere gezondheidsproblemen toe door slechte lucht. 

Geluidsoverlast verminderen

Vooral in woongebieden en rond scholen en ziekenhuizen moeten voldoende rustige plekken zijn. Geluidsoverlast kan namelijk leiden tot gezondheidsklachten zoals slecht slapen, een hoge bloeddruk of hartproblemen. De overheid heeft daarom regels voor geluid.

Sommige wijken meer helpen dan andere

De overheid trekt meer geld uit voor het verbeteren van de omgeving in wijken waar dit het hardst nodig is. Dat zijn vaak wijken waar veel mensen gezondheidsproblemen hebben. Niet alleen door een ongezonde leefomgeving, maar ook doordat ze bijvoorbeeld schulden hebben of last van stress of eenzaamheid.

Gemeenten en zorgverzekeraars werken in hun eigen regio samen aan een gezonde leefomgeving. Dat is afgesproken in het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA).

Onderzoek en subsidies om leefomgeving te verbeteren

De overheid financiert onderzoek naar de invloed van de leefomgeving op de gezondheid: 

• RIVM onderzoekt hoe de omgeving de leefstijl en gezondheid van mensen beïnvloedt.
• ZonMw onderzoekt hoe gemeenten wetenschappelijke kennis het best in beleid kunnen omzetten.

Het RIVM en ZonMw delen hun kennis met gemeenten en GGD’en.

Voor gemeenten en GGD’en zijn er subsidies om een gezonde leefomgeving te creëren.