Toespraak minister Veldkamp bij theatervoorstelling over de NAVO in Nijmegen
Toespraak van minister Veldkamp (BZ) bij de theatervoorstelling 'De NAVO - Sterk genoeg in onzekere tijden?' Nijmegen, 7 april 2025.
Goedenavond!
Wat goed om hier met jullie te zijn. Wethouder Van Elferen, dank voor de Nijmeegse gastvrijheid, en het gezamenlijk optrekken vandaag, als echte bondgenoten, schouder aan schouder!
Laat ik met de deur in huis vallen: hebben we nog wel een trans-Atlantische band? Dat is de vraag die ons vandaag bezighoudt.
Laat ik meteen ook eerlijk zijn: nee, we hebben niet 1 band. We hebben er 16. 16 onderzeese kabels die de VS met Europa verbinden. Beheerd door techreuzen als Microsoft, Google en het Franse Alcatel.
Via deze kabels stroomt 95 procent van al ons trans-Atlantische dataverkeer. Data waar we dagelijks op vertrouwen, hier én aan de andere kant van de oceaan. De Instagram-post die je misschien zo plaatst. De zoekopdracht eerder vanavond: wie is Caspar Veldkamp?
Maar ook een zakelijke call tussen Amsterdam en New York. Een post op Truth Social van de Amerikaanse president.
Deze 16 kabels laten zien hoe verweven onze belangen zijn. Of beter gezegd: alleen al deze kabels laten dat zien.
Want onze gedeelde belangen zijn vele malen groter. En al verandert onze relatie met de VS, onze banden knappen niet zomaar. Hoe lastig en rauw de nieuwe realiteit nu ook is. En hoezeer sommigen ook proberen ze door te snijden.
En dan heb ik het niet alleen over de harde toon uit de VS. Ik bedoel het ook letterlijk.
Want de 16 kabels vormen 1 van de vele doelwitten in de schaduwoorlog die Rusland met ons voert. Een oorlog waarin ook Amerikaanse belangen worden geraakt in Europa.
Het is slechts 1 voorbeeld van waarom Europa nog steeds een cruciaal veiligheidsbelang is voor de VS. En waarom samenwerking in NAVO-verband essentieel blijft.
En ik ben blij dat dit ook werd bevestigd tijdens de NAVO-ministeriële afgelopen week.Daar sprak de VS bij monde van minister Rubio herhaald commitment uit voor de NAVO. En werd Rusland ook door de VS een reële trans-Atlantische dreiging genoemd.
Natuurlijk, dat sentiment kan zomaar omslaan – ik weet het.De onzekerheid is groot.
Zoals Beatrice de Graaf scherp analyseerde: de wereld verandert in rap tempo. De tijd van een vreedzaam continent is voorbij, en die van een rustige wereld ook. Er is geen dirigent meer van het wereldorkest.en ja, ook bondgenoten overtreden de regels die we met elkaar hebben afgesproken. Want terwijl Rusland ons een wereld opdringt van sabotage en dominantie, zien we een Amerika dat steeds rauwer onderhandelt, met grootmachtpolitiek die schijnbaar geen grenzen kent.
Ja, ik maak me hierover zorgen. Grote zorgen.
Toch ben ik hier niet gekomen om met jullie te somberen.
“Change is the law of life. And those who look only to the past or present are certain to miss the future.”
John F. Kennedy sprak deze woorden in de zomer van 1963, een dag voordat hij zich Berliner verklaarde. Hij riep Duitsland toen op de trans-Atlantische band te versterken, in een tijd die surreëel anders is dan de onze.
En toch zijn juist nu zijn woorden relevanter dan ooit. We zitten midden in wat ik zie als een overgangsperiode. Vol schokgolven—sommige voelen we al, andere moeten nog komen. Maar het is ook een tijd van aanpassing, en uiteindelijk perspectief.
De Britse premier Keir Starmer sprak over een once-in-a-generation moment voor de veiligheid van ons continent. Daar ben ik het mee eens. Maar ik zou het anders formuleren: als een once-in-a-generation opportunity. Een kans om onze veiligheid beter te organiseren—nu en in de toekomst.
Dat is niet makkelijk, zeker niet makkelijk, maar wel mogelijk, daar ben ik van overtuigd. Mijn Aziatische collega’s zeggen dat ook: er is werk aan de winkel in Europa, maar jullie kunnen dit aan. Jullie grootste vijand is maar Poetin, zeggen zij.
Een man die bang is voor zijn eigen volk. Een man die Oekraïne nog steeds niet onder controle heeft, ondanks al 3 jaren van grote offers, iedere dag opnieuw.Meer dan 1100 Russen sneuvelen dagelijks. En ook een man die een economie bestiert vol met scheuren en gaten.
Ja, Europa staat voor huizenhoge uitdagingen, maar ook ik ben ervan overtuigd: we gaan hier sterker uitkomen. Maar alleen als we verantwoordelijkheid nemen, razendsnel.
Want deze overgangsperiode vraagt om een ander Europa. Een Europa dat de mouwen opstroopt en tot actie overgaat.
Er is een strategisch reveil van Europese landen nodigWe moeten strategisch ontwaken.We moeten slagkracht tonen. Op alles wat een geopolitieke dimensie heeft, onze veiligheid voorop. En daarbij met Oekraïne voorop.
Want niet Poetin, maar wij moeten bepalen hoe Europese veiligheid eruitziet de komende jaren. En dat valt of staat bij hoe Oekraïne uit deze oorlog komt.
Daarom moeten we onze steun aan Oekraïne stevig voortzetten, de druk op Rusland opvoeren, en een Europese afschrikkingsmacht opzetten.
Er zijn al z16 sanctiepakketten tegen Rusland afgekondigd en een 17e is in de maak.Tegelijkertijd moet Europa vaart maken en een stevige pijler binnen de NAVO bouweng. Dat vraagt serieuze investeringen: niet alleen geld, maar ook strategische wapensystemen zoals langeafstandsraketten en tankervliegtuigen.
Samen moeten we een sterke Europese defensie-industrie ontwikkelen. Iedereen voelt de druk.
Tijdens de ministeriële vergaderingen werd elk moment benut om het belang van investeren te benadrukken, ja, zelfs het toiletbezoek. Ministers die afgelopen december even naar de wc gingen, kregen van onze NAVO secretaris-generaal Mark Rutte een vermanende kwinkslag: “Je gaat zeker je geld zoeken!”
Tijdens de vergadering van de afgelopen week was zo’n grap niet meer nodig.Iedereen is ervan doordrongen: investeren in defensie en diplomatie is geen keuze meer, maar een noodzaak.En dat geldt ook voor Nederland.Onze veiligheid is niet gratis, en weerbaarheid bouw je niet met mañana. De NAVO-top afwachten is dus geen optie.
We moeten nu het gesprek aangaan over het ophogen van onze defensie-uitgaven en fors investeren in onze eigen weerbaarheid.
Tegelijkertijd zeg ik: veiligheid in Europa gaat niet alleen over tanks en raketten. Zonder een sterke economie kunnen we niet blijven investeren in defensie. Onze industriecapaciteit moeten we fors opschalen. Dat vraagt flexibiliteit, ook op Europees niveau.Maar we moeten echt onze concurrentiekracht ten opzichte van landen als de VS en China versterken.
Het betekent ook dat we allerlei Europese regeltjes tegen het licht moeten houden die de groei van de economie kunnen belemmeren, met name die van de MKB-sector.We moeten écht snijden in regelgeving die belemmert.
Tegelijkertijd is er ook op sociaal gebied werk aan de winkel. Het dichten van de sociaaleconomische kloof is cruciaal voor onze weerbaarheid. Lage inkomensgroepen staan al jaren onder druk, terwijl in tal van Europese landen de verzorgingsstaat hapert. Zonder bestaanszekerheid is er geen weerbaarheid, niet in Europa, en niet in Nederland.
Beste mensen,
Deze tijd vraagt om een ander Europa. Een Europa dat de taal van de macht weer leert spreken. De taal van realiteit, niet van wensdenken.
Laat ik daarin precies zijn: dat betekent niet dat we moeten terugschreeuwen. Ja, de VS onderhandelen harder dan ooit. Maar het is niet in ons belang om zelf de trans-Atlantische breuk te organiseren. Om zelf maar de kabel door te snijden, en zo Rusland een hand te helpen.
Want Poetin wil niets liever dan een verdeeld Westen – daar is hij al jaren op uit.Wij moeten zorgen dat dat niet gebeurt.
En dat brengt me op die ene vraag die vanavond centraal staat. Is de NAVO sterk genoeg in onzekere tijden?
Iedereen kent artikel 5. Maar kennen jullie ook artikel 3? Vrij vertaald: bondgenoten moeten zelfredzaam zijn in gewapend conflict.
Die artikelen hangen samen: alleen als we fors meer investeren in onze eigen veiligheid, zal artikel 5 zijn geloofwaardigheid blijven houden. En het is heel simpel: als de VS minder doet, moet Europa, moet Nederland meer gaan doen. Wij moeten invulling geven aan artikel 3. Want de NAVO is zo sterk als wij hem zelf maken.
Over 3 maanden is de NAVO-top, maar nu al is het moment om dit waar te maken. In een nieuwe rol voor Europa die misschien onwennig voelt, maar dat zal snel veranderen.
Het is verleidelijk om vast te houden aan wat was. Maar vooruitgang vraagt iets anders van ons. Het betekent de golven trotseren, zoals de roeiers in het machtig mooie schilderij van Hokusai: The Great Wave off Kanaga. De roeiers overleven niet door tegen de golven te vechten, nee, zij blijven de golven de baas door mee te roeien.
Want in die huizenhoge golven schuilt ook perspectief: de golven vallen altijd vooruit. En dat is precies de kant waar we naartoe moeten.
Dank jullie wel.