Welke rechten heeft een ondernemingsraad (OR)?

De Wet op de Ondernemingsraden geeft de ondernemingsraad (OR) een aantal rechten. Deze bevoegdheden zijn: adviesrecht, instemmingsrecht, initiatiefrecht en recht op informatie van de werkgever. Vooraf duidelijke afspraken maken over het proces helpt in de samenwerking tussen de OR en bestuur of directie.

Adviesrecht ondernemingsraad

Voor belangrijke financiële, economische en organisatorische besluiten moet de ondernemer advies vragen aan de OR. Bijvoorbeeld bij reorganisaties, fusies of grote investeringen.

Neemt de directie een ander besluit dan wat de OR adviseert? Dan moet de directie de reden daarvoor duidelijk uitleggen. Bovendien mag de directie of het bestuur het definitieve besluit niet uitvoeren (opschortingsplicht). De OR heeft dan een maand om na te denken of deze beroep aantekent bij de Ondernemingskamer van het gerechtshof te Amsterdam. Deze kamer beoordeelt dan of het besluit wel of niet mag doorgaan.

Instemmingsrecht ondernemingsraad

De ondernemer moet de OR om instemming vragen voor besluiten over het vaststellen, wijzigen of intrekken van personele regelingen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan werktijden, arbeidsomstandigheden, opleidingen, functiebeoordelingen of ziekteverzuim.

Als de OR niet akkoord gaat, mag de ondernemer de regeling niet uitvoeren. Doet deze dat toch, dan kan de OR de zogenoemde ‘nietigheid van het besluit inroepen’. De OR kan dan naar de kantonrechter stappen. De ondernemer kan op zijn beurt de kantonrechter vragen het besluit toch te mogen nemen. 

Initiatiefrecht ondernemingsraad

De OR mag de ondernemer ongevraagd voorstellen doen over alle sociale, organisatorische, financiële en economische zaken. Voordat de ondernemer over het voorstel beslist, moet deze minstens 1 keer met de OR overleggen. Na dit overleg moet de ondernemer zo snel mogelijk schriftelijk uitleggen wat zijn beslissing is. 

Recht op informatie

De OR heeft recht op alle informatie die nodig is voor het uitvoeren van zijn taak. De ondernemer moet de OR bijvoorbeeld informatie geven over de jaarrekening, het sociaal jaarverslag, de beloningsstructuur en beleidsplannen.

Minimaal 2 keer per jaar vindt er een overlegvergadering plaats. Deze gaat over de algemene gang van zaken van de onderneming of organisatie. Hierbij zijn ook mogelijke interne toezichthouders aanwezig, bijvoorbeeld vertegenwoordigers van de Raad van Commissarissen.

In bedrijven of organisaties met minimaal 100 werknemers is de ondernemer verplicht informatie te geven aan de OR. De ondernemer of bestuurder moet minstens 1 keer per jaar een aantal onderwerpen op de agenda zetten. Deze onderwerpen voor overleg met de OR zijn in ieder geval:

• arbeidsvoorwaardelijke regelingen;
• beloningsafspraken voor werknemers, bestuur en toezichthouders.

Spreken tijdens aandeelhoudersvergadering

De OR van een N.V. heeft het recht om te spreken tijdens aandeelhoudersvergaderingen. De OR mag tijdens de algemene vergadering zijn standpunt geven over een aantal dingen. Dit zijn: belangrijke bestuursbesluiten, beloningsbeleid, benoeming, schorsing en ontslag van bestuurders en commissarissen.

Overige bevoegdheden ondernemingsraad

Werkgevers en werknemers kunnen in overleg de OR extra bevoegdheden geven. Het kan zijn dat er in de collectieve arbeidsovereenkomst (cao) extra afspraken zijn gemaakt. Maar ook de ondernemer en de OR samen kunnen de OR extra bevoegdheden geven. Deze leggen zij vast in een schriftelijke overeenkomst.

Tijdbesteding en scholing OR-leden

Leden van de OR mogen tijdens werktijd vergaderen en voorzieningen van de werkgever gebruiken. Ze bepalen in overleg met de ondernemer hoeveel tijd zij mogen besteden aan OR-werkzaamheden. Dat moet minimaal 60 uur per jaar zijn. Er is geen maximum.

OR-leden hebben ook recht op scholingsverlof onder werktijd, met behoud van loon:

• OR-leden: 5 dagen scholingsverlof per jaar;
• leden van ondernemingsraadcommissies: minimaal 3 dagen per jaar;
• leden die lid zijn van de OR én van een ondernemingsraadcommissie: minimaal 8 dagen per jaar.

Over scholing moeten de OR en de ondernemer afspraken maken. De ondernemer betaalt de kosten van de scholing.

Overkoepelende ondernemingsraad

In een samenwerkingsverband van ondernemingen (bijvoorbeeld een concern) kan de ondernemer een overkoepelende OR invoeren. Daarvan zijn er 2 soorten:

• Centrale ondernemingsraad (COR)
  Dit is een overkoepelende OR voor alle ondernemingen in een samenwerkingsverband.
• Groepsondernemingsraad (GOR)
  Dit is een overkoepelende OR voor een deel van de ondernemingen in een samenwerkingsverband.

Een overkoepelende ondernemingsraad mag alleen meepraten over gemeenschappelijke zaken van de ondernemingen. De aparte ondernemingsraden hebben op die onderwerpen dan geen stem meer.

Afspraken voor samenwerking tussen OR en directie of bestuur

Voor een goede samenwerking tussen de OR en directie of bestuur, is het belangrijk om vooraf duidelijke afspraken te maken. Over een proces bijvoorbeeld als het indienen van wijzigingsvoorstellen die advies of instemming moeten krijgen.

Spreek daarvoor een periode af, zodat de OR genoeg tijd heeft om erover na te denken. Zorg ook voor vaste vergadermomenten waarop de OR en directie of bestuur met elkaar praten.

Contact zoeken met bedrijfscommissie bij meningsverschil

Het kan gebeuren dat de OR en directie een verschil van mening hebben waar zij niet uitkomen. Dan kunnen zij de bedrijfscommissie om bemiddeling en advies vragen. Dit voorkomt mogelijk een gang naar de rechter.