Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 25 april 2025
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Schoof na afloop van de ministerraad op 25 april 2025. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Maatregelen klimaat en groene groei (1)
SCHOOF
Goedemiddag. Om te beginnen kan ik u melden dat wij vandaag in de ministerraad hebben ingestemd met een pakket extra maatregelen voor klimaat en groene groei. In grote lijnen willen we er met dit pakket voor zorgen dat Nederland sterker, schoner en weerbaarder wordt. Belangrijk is dat we knelpunten voor bedrijven wegnemen, energie betaalbaar houden voor huishoudens en bedrijven, en onze energie-afhankelijkheid verminderen. Daarom nemen we een aantal gerichte maatregelen, bijvoorbeeld om het stroomnet sneller uit te breiden en knelpunten aan te pakken. Ook zorgen we ervoor dat de elektriciteitskosten voor de industrie in Nederland lager worden en dat bedrijven voldoende mogelijkheden hebben om te investeren in verduurzaming. Hiermee zetten we concrete stappen naar duidelijke doelen, op een realistische en uitvoerbare wijze. Minister Hermans geeft aansluitend op deze persconferentie een uitgebreidere toelichting op het hele pakket aan maatregelen.
Stikstof (1)
Dan een ander urgent dossier: stikstof. Ik ben blij dat we vandaag een startpakket aan maatregelen kunnen presenteren waarmee we de vergunningverlening weer op gang willen brengen. Nederland moet van het slot. Het huidige systeem is niet meer houdbaar. Zelfs verduurzaming loopt vast en recreatieve activiteiten zoals wandeltochten komen onder druk te staan. Daarom willen we het systeem van vergunningverlening hervormen. Om nu meteen stappen te kunnen zetten, hebben we een startpakket opgesteld met maatregelen die we op korte termijn kunnen nemen. Daarvoor is 2,2 miljard euro beschikbaar. Dat pakket behelst onder meer de doorontwikkeling van het systeem van doelsturing, een vrijwillige extensiveringsregeling voor de melkveehouderij om zo de mestmarkt te verlichten en een vrijwillige beëindigingsregeling voor veehouders die willen stoppen, bijvoorbeeld omdat ze geen bedrijfsopvolging hebben. Ook gaan we meteen aan de slag in de gebieden waar de nood het hoogst is, de Veluwe en de Peel. In overleg met de provincies wordt een optimale invulling gezocht voor de 600 miljoen euro die in de Voorjaarsnota hiervoor is gereserveerd. Daarnaast nemen we maatregelen op het gebied van mobiliteit en industrie. Dit startpakket moet een basis vormen waar we de komende tijd op kunnen voortbouwen. Want uiteindelijk moeten we toe naar een situatie die zekerheid en duidelijkheid biedt voor iedereen – boeren, bedrijven en burgers. Ook minister Wiersma zal vanmiddag een nadere toelichting geven op haar ministerie.
Koningsdag (1)
Tot slot: morgen is het in heel Nederland feest vanwege Koningsdag. In het bijzonder in Doetinchem waar de Koning met zijn gezin de viering bijwoont. En het belooft een stralende dag te worden. Morgen is echter ook een dag met een rouwrand, vanwege de uitvaart van paus Franciscus. Namens de regering zal ik samen met minister Veldkamp de uitvaartplechtigheid in Vaticaanstad bijwonen. Nog iets verder vooruitkijkend vindt op zondag 4 mei de Nationale Herdenking plaats in Amsterdam. Daar zal ik namens de Rijksministerraad een krans leggen en een toespraak houden. Op 5 mei is de Nationale Viering van de Bevrijding. De aftrap daarvan is in Wageningen waar de Poolse premier Tusk de 5 mei-lezing zal geven. Ik zal vervolgens het vrijheidsvuur ontsteken op het Bevrijdingsfestival. En dan, op vrijdag 9 mei, dus over twee weken, hoop ik u dan weer hier in Nieuwspoort te spreken.
Stikstof (2)
BORGMAN (NOS)
Meneer Schoof, even over stikstof. Ik heb even teruggekeken naar het moment dat u de ministeriële commissie installeerde. Toen zei u: het is een hartstikke urgent probleem, we moeten er met man en macht aan werken, want we hebben haast. Nu ligt er een startpakket, een basis om op voort te bouwen. Waar zit dan die urgentie?
SCHOOF
Die urgentie zit erin dat we er snoeihard aan gewerkt hebben. En we weten dat het een ongelooflijk gecompliceerd probleem is. Het is niet het eerste kabinet wat probeert hier een oplossing voor te vinden. Er wordt al jaren geprobeerd hier een oplossing voor te vinden. En wij zijn er nu in geslaagd om in ieder geval een startpakket aan te bieden en een richting aan te geven met de maatregelen zoals we die voornemens zijn die over de komende jaren te nemen. Het is denk ik een belangrijke stap. We hebben ook budget om die start te financieren. En we zullen over de komende periode snoeihard met elkaar samenwerken - en overigens ook met de diverse overheden en stakeholders - om hier de komende jaren, want dit is een proces van jaren, om daar keihard aan te werken. Maar we gaan alles op alles zetten om de maatregelen die we nu kunnen nemen ook te nemen. En ook om het systeem te herzien.
BORGMAN
Maar die oplossing, u kunt heel hard werken, maar is die oplossing er nu? Want u zegt: Nederland moet van het slot. Is Nederland nu van het slot? Gaat Nederland van het slot?
SCHOOF
Nederland gaat van het slot. Maar daar hebben we nog wel even tijd voor nodig. Het is niet zo dat vandaag ‘Eureka, Nederland is van het slot’. Daarvoor is echt meer nodig. Maar we hebben wel aangegeven welke maatregelen we nu kunnen nemen. Welke systeemwijzingen wij van plan zijn door te voeren. Daar ook met spoed, als dat nodig is, wetgeving of regelgeving voor voor te bereiden. Ook budget beschikbaar hebben. En ook keihard doorwerken om de plannen verder uit te werken. Maar we hebben wel aangegeven hoe wij de plannen willen vormgeven.
BORGMAN
U vertaalt het vrij positief. Maar dan hebben de provincies dus gelijk die zeggen: met dit pakket in de hand kunnen wij geen vergunningen afgeven.
SCHOOF
Nou, er worden nog steeds vergunningen afgegeven. Laten we daar ook helder over zijn. We hebben gisteren overigens zowel met de stakeholders als met de medeoverheden gesproken. Voor de derde keer hebben we dat de afgelopen periode gedaan. We hebben ook gisteren weer goed naar ze geluisterd. En dat heeft onder andere nog ertoe geleid dat we ten aanzien van de borging van de maatregelen daar nog extra aandacht aan hebben gegeven. Zodat men ook bij de provincies, maar ook bedrijven en ook de boeren meer zekerheid hebben over wat we de komende periode allemaal gaan doen. En dat het ook tot iets gaat leiden.
BORGMAN
Want waar zit de juridische zekerheid? Want tot nu toe liepen die stikstofaanpakken spaak bij de rechter. Die zei: je moet de natuur niet verder laten verslechteren. Waar zit dan die zekerheid dat de natuur niet verder verslechtert?
SCHOOF
Nou die zekerheid zit erin omdat de stikstofuitstoot de komende jaren verder naar beneden gaat. En dat is tussen het percentage voor de landbouw 42 tot 46 procent, industrie en mobiliteit rond de 50 procent. Die daling zit er de komende jaren in en dat leidt ook tot beter natuurherstel. Maar dan moeten wel alle maatregelen uiteindelijk ook wel worden uitgevoerd. We beginnen nu met de eerste stappen daarvoor. We geven ook aan dat we het systeem willen veranderen. Dat gaan we ook doen de komende maanden om te zorgen dat daarmee uiteindelijk Nederland van slot komt. Want terecht, en daar begon u uw vraag mee, het is zeer urgent dat we dat doen, want zelfs de kleinste dingen lopen vast als je niet uitkijkt.
BORGMAN
Maar jaren en maanden, dat klinkt niet heel urgent.
SCHOOF
Nee, maar we kunnen wel meteen beginnen, want er is ook meteen geld. Maar we moeten ook nog verder werken om te zorgen dat we de wet- en regelgeving aanpassen. Dat is ook nodig. Een systeemwijziging, maar het is ook volstrekt helder dat die systeemwijziging, ook voor de rechter, alleen maar standhoudt en ook de staat, als geprocedeerd wordt, alleen maar standhoudt, als we ook daadwerkelijk maatregelen nemen. En ook die hebben we aangekondigd. En de eerste stappen zullen we daarvoor zetten met de budgetten die we nu hebben.
BORGMAN
U bent de voorzitter van de ministeriële commissie. Waarom presenteert u dit hele pakket niet samen met de minister?
SCHOOF
Omdat dit uiteindelijk de primaire verantwoordelijkheid is van de minister van LVVN. En ik inderdaad de commissie voorzit, maar de premier zit elke ministeriële commissie voor. Dus we hebben een aparte ministeriële commissie ingesteld om ervoor te zorgen dat dit onderwerp met de diverse ministers de aandacht krijgt die het verdient. Maar dat de MP een ministeriële commissie voorzit, dat is standaard.
BORGMAN
Dat is niks bijzonders eigenlijk.
SCHOOF
Nou ja, het is bijzonder dat we een ministeriële commissie hebben ingesteld om te zorgen dat we het samenhangende pakket met elkaar konden doen. Dat we ook de breedte van de maatregelen met elkaar konden bewaken. Daar ook wat goede gesprekken over konden voeren. En we houden deze ministeriële commissie over de komende periode in stand, juist vanuit die urgentie en het besef dat we ook nog steeds veel werk te doen hebben.
EK (SBS)
Meneer Schoof, het was toch al heel lang duidelijk dat er meer geld nodig zou zijn om deze plannen uiteindelijk uit te voeren? Waarom is daar dan niet urgentie aan gegeven om dat in ieder geval te gaan regelen?
SCHOOF
Omdat we eerst moesten zorgen dat we de maatregelen goed in kaart zouden hebben en ook goed zouden weten hoe we dat zouden moeten doen. Dat hebben we gedaan. En bij de discussie over de Voorjaarsnota zijn alle prioriteiten gewogen die we op dat moment konden wegen en hebben we de besluiten genomen zoals ze genomen zijn, ook in de ministerraad. En hebben we ten opzichte van de bedragen die voor LVVN beschikbaar waren nog 600 miljoen daaraan toegevoegd.
EK
Maar u heeft toch, een week geleden wist u toch wel dat dit er in ieder geval aan zat te komen? Bijvoorbeeld die vrijwillige uitkoop van boeren, daar is gigantisch veel geld voor nodig. Waarom is dat dan niet gewoon gelijk geregeld?
SCHOOF
We kunnen nu een belangrijk stap zetten voor die uitkopen, voor die extensiveringen. En daar kunnen we vanaf morgen mee aan de slag gaan. En dan gaan we de komende periode daar verder aan werken. Maar voor ‘25, ‘26 kunnen we de eerste stappen zetten. En die stappen zijn belangrijk. Want geen stappen zetten zou slechter zijn dan de stappen zetten die we nu hebben gezet.
EK
Maar als er voor de komende jaren nog zo’n 5 tot 7 miljard nodig is om dit allemaal uit te gaan voeren en Nederland daadwerkelijk van het slot te krijgen, hoe betrouwbaar ben je dan als overheid als je zegt: daar gaan we nog even naar kijken hoe we dat bij elkaar kunnen brengen?
SCHOOF
Ik denk dat de overheid duidelijk maakt, althans het kabinet, welke stappen wij willen zetten, hoe we de wet- en regelgeving willen veranderen, welke maatregelen wij nu willen nemen, welke maatregelen wij nu onmiddellijk kunnen nemen, welke budgetten we daarvoor hebben en dat we ons inzetten om dit verder uit te werken en te zorgen dat we over de komende maanden dat perspectief kunnen geven voor iedereen eigenlijk voor de komende 10 jaar om dit met elkaar te realiseren. Maar dat wil niet zeggen dat het zo lang hoeft te duren voordat Nederland van het slot gaat. Nogmaals, er worden vergunningen afgegeven. Er zijn allerlei tussenstappen in. En uiteindelijk zal Nederland van het slot gaan.
EK
Dit is denk ik misschien wel waar die onzekerheid vandaan komt, met name voor de boeren. Er wordt de hele tijd gezegd: we gaan u perspectief geven, maar bij dat perspectief horen ook financiële plaatjes. En u zegt net nu ook: we gaan kijken verder hoe we het in gaan vullen, we gaan het bij de augustusbesluitvorming er weer over hebben. Ja, ik zou als boer denken: ik wacht wel even tot ze echt daadwerkelijk met hele concrete maatregelen komen en ik weet waar ik aan toe ben.
SCHOOF
Ik denk dat boeren op basis van wat hier neergelegd is, dat is voor een deel ook de aankondiging van de maatregelen. Daar zitten ook lastige maatregelen tussen. Maar daar zult u ongetwijfeld later vandaag met minister Wiersma nog verder over spreken. Maar dat men echt weet wat men aan dit kabinet heeft. Dat we daar hard aan doorwerken. Dat er op korte termijn maatregelen kunnen worden genomen. Zie ook de extensiveringsregeling, zie de vrijwillige beëindigingsregeling. Als we dat de komende jaren willen doorzetten, is er inderdaad meer geld voor nodig. Moet allemaal nog worden doorgerekend, maar we kunnen de eerste stappen nu zetten. En die zullen ook gezet worden.
EK
Geld is constant iets wat speelt rondom het stikstofdossier, compensatie daar ook in. Is dan achteraf gezien dat u denkt: bij die formatie hadden ze toch beter dat stikstoffonds omhoog kunnen houden?
SCHOOF
Nou kijk, ik doe het met de besluiten die wij zelf nemen. In de ministerraad hebben wij dit besluit genomen, daar werken we nu aan. We hebben nu een pakket waarvan we in het kabinet vanochtend echt hebben geconstateerd: hier kunnen we mee vooruit, hier kunnen we perspectief mee bieden in de wetenschap dat we nogal een aantal stappen zullen moeten zetten. Maar we zetten wel die eerste stappen.
VAN EIJSDEN (TROUW)
Wanneer, meneer Schoof, wanneer gaat Nederland van het slot?
SCHOOF
Dat zal geleidelijk in dit jaar zijn.
VAN EIJSDEN
Dus aan het eind van het jaar is het probleem met dat slot op die vergunningverlening opgelost?
SCHOOF
Ja, kijk, uiteindelijk is dat altijd moeilijk te zeggen, want we zijn ook afhankelijk van wat uiteindelijk rechters besluiten als er geprocedeerd wordt. Maar het is de ambitie van het kabinet om daar in ieder geval de maatregelen te nemen, zodat Nederland van het slot gaat.
VAN EIJSDEN
Er is nu een stikstofprobleem waarvoor die ministeriële commissie is ingesteld. Daar is nu drie maanden over onderhandeld in het kabinet. Er is ook best wel veel gewicht aan gehangen. En eigenlijk hoor ik nu als uitkomst dat er maatregelen worden voorbereid om uiteindelijk ervoor te zorgen dat Nederland geleidelijk van het slot gaat. Dat komt op mij toch niet heel daadkrachtig over.
SCHOOF
Ja, dat zijn uw woorden.
VAN EIJSDEN
Is het wel daadkrachtig?
SCHOOF
Ik denk dat we hiermee een heel realistisch pakket hebben neergelegd waar uiteindelijk we over samenwerking met de diverse maatschappelijke organisaties, samenwerking met medeoverheden, belangrijke stappen kunnen zetten. Tegelijkertijd zijn we er ons zeer van bewust dat er ook nog vervolgstappen moeten plaatsvinden. Het hele systeem moet letterlijk veranderd worden, maar we zullen ook maatregelen moeten nemen om te zorgen dat de stikstofuitstoot duurzaam omlaaggaat. Die gaat in dit pakket duurzaam omlaag en dat is belangrijk om uiteindelijk het stikstofprobleem op te lossen en Nederland van het slot te halen en overigens te zorgen dat de natuur op orde is.
VAN EIJSDEN
U, ook tijdens dit kabinet zijn al eerder stikstof- en landbouwplannen gepresenteerd. Er staat ook in het hoofdlijnenakkoord wat over, in het regeerprogramma wat over. Wat is er nou nieuw uit dit plan?
SCHOOF
Ik denk dat de integraliteit van dit plan nieuw is. Dat er niet vergeten moeten worden dat de maatregelen zowel landbouw betreft, industrie als mobiliteit. Dat we een aantal hele concrete maatregelen hebben aangekondigd en dat een van de dingen die relevant op dit punt is, bijvoorbeeld dat we kunnen starten met twee hele hoge risicogebieden, namelijk de Peel en de Veluwe en dat we daarmee echt een relevante start kunnen maken en dat we ook helder hebben gemaakt dat we met een aanpak gaan werken met zonering of significantiegebieden. De definiëring daarvan varieert wat. Maar u kunt daar later vanmiddag met minister Wiersma nog uitgebreid verder over spreken.
VAN EIJSDEN
Met die integraliteit bedoelt u verschillende sectoren dan?
SCHOOF
Ja, verschillende sectoren en een uitgebreid pakket van maatregelen over de diverse sectoren heen en een verandering van wet- en regelgeving.
VAN EIJSDEN
Die wet - en regelgeving, nog even daarover, heeft u het gevoel dat jullie daar nu verder mee zijn gekomen, en zo ja, wat dan?
SCHOOF
Ja, zeg maar de wet- en regelgeving hebben we duidelijk van aangegeven, zult u ook in de brief lezen, zult u later ook met minister Wiersma over kunnen spreken over wat de hoofdpunten zijn van die verandering, om te zorgen dat we die stappen kunnen zetten. U weet, eerder is gesproken over, tenminste ik las dat ook in de media, over de rekenkundige ondergrens. Die komt inderdaad ook in de plannen weer terug, ligt nu bij de Raad van State voor voorlichting. Dat is belangrijk, want als we die rekenkundige ondergrens kunnen ophogen, kan in ieder geval een stukje van de vergunning, zonder vergunning kan er iets plaatsvinden. Dat is belangrijk. We gaan kijken naar de zogeheten KDW’s, de NDA’s, dat gaat allemaal op de schop. Voor de liefhebbers wijs ik hier overigens echt naar minister Wiersma, want dat zijn echt belangrijke onderwerpen, maar ook die wet- en regelgeving wordt dus veel veranderd.
VAN EIJSDEN
Laatste vraag. Die rekenkundige ondergrens, daar wordt best wel veel vertrouwen op gevestigd, ook als het gaat bijvoorbeeld om de bouw. Dat is juridisch volgens sommige experts, nou, houdbaar, volgens een hele hoop anderen vrij wankel. Het ligt nu bij de Raad van State. Als de Raad van State nou zegt: dit is juridisch niet houdbaar of erg wankel, voert u hem dan toch in?
SCHOOF
U weet of u weet het misschien niet, maar als-dan-vragen beantwoord ik nooit en we wachten dat advies van de Raad van State af, maar we zouden het er niet hebben neergelegd als wij vertrouwen zouden hebben in datgene wat we daar hebben neergelegd.
VAN EIJSDEN
Maar ik merk dat heel veel kabinetsleden wel als-dan-vragen beantwoorden als ze ervan uitgaan dat het plan het wel haalt. Ik wil nou ook één vraag stellen over: wat nou als dat plan het niet haalt. Wat dan?
SCHOOF
Nee, maar ik ben altijd heel helder. Als-dan-vragen doe ik nooit. Dus ook niet als het het wel haalt, ook niet als het het niet haalt. Ik doe geen als-dan-vragen. We hebben vandaag een plan gepresenteerd wat op de korte termijn tot verlichting leidt, waar we ook middelen voor hebben, waarin we stappen kunnen zetten en ik zeg ook heel eerlijk: er zijn ook een aantal onderdelen in de maatregelen die we verder moeten uitwerken. De wet- en regelgeving moeten we verder uitwerken, daar zetten we grote spoed op. Daarom blijven we ook als ministeriële commissie hard aan de slag in de wetenschap dat we vandaag de zaak echt niet hebben afgerond, maar wel een ontzettend belangrijke stap hebben gezet naar de verlichting van de druk op Nederland als het gaat over de vergunningverlening, maar ook in het perspectief van de boeren, ook in het perspectief van natuur.
AHAROUAY (NRC)
Waarom blijft het kabinet inzetten op vrijwillige uitkoop als keer op keer blijkt dat de resultaten daarvan tegenvallen?
SCHOOF
Nou, de vrijwillige uitkoop, die zijn erg positief. Dat wil zeggen dat er altijd redelijk massaal wordt ingetekend. En ik begrijp ook steeds van mevrouw Wiersma dat de budgetten die je daarvoor reserveert relatief, dat daar rap op wordt ingetekend door de boeren. Dus ik denk dat dat in die zin een heel nuttig instrument is en in die zin niet hoeft te worden aangepast.
AHAROUAY
En hebben jullie dan een doel voor ogen van: dat moeten we bereiken met die vrijwillige uitkoop en anders gaan we het aanpassen?
SCHOOF
Nou, het totaal van de maatregelen moet in generieke zin leiden tot die bandbreedte van 42 tot 46 procent van de landbouw, 50 procent voor industrie en mobiliteit en in de (onverstaanbaar, red.) ,zeg maar, die zones van 250 meter, daarvoor gelden andere regels, andere criteria en daar gelden overigens dezelfde regelingen voor en die zullen we moeten evalueren, naarmate de tijd verstrijkt of het het gewenste effect bereikt.
AHAROUAY
Maar daar is het niet vrijwillig, toch?
SCHOOF
Het begint allemaal met vrijwilligheid, maar uiteindelijk zullen we moeten kijken of een vorm van drang helpt om dit te realiseren.
AHAROUAY
En dan alleen voor die zones?
SCHOOF
In principe alleen voor die zones, omdat de overweging van het kabinet is dat met dit pakket, als we dit tot uitvoer brengen, dat we dan aan die criteria die ik net zei, die percentages, kunnen voldoen en daarmee de duurzame daling van de stikstofuitstoot realiseren, dat is belangrijk.
AHAROUAY
En wat bedoelt u dan met drang? Wat moet ik me daarbij voorstellen, bij drang?
SCHOOF
Dat je de mensen een duwtje in de goede richting geeft.
AHAROUAY
Op welke manier?
SCHOOF
Ja, daar gaan we weer, als-dan.
AHAROUAY
Nee, nee, dat hoort toch bij de maatregelen?
SCHOOF
Nee, maar we hebben nu geld beschikbaar en we gaan ervan uit dat we op die manier, maar er zullen ongetwijfeld gesprekken worden gevoerd en gekeken hoe we daar uiteindelijk, want uiteindelijk zullen we in die gebieden ook aparte maatregelen moeten nemen om daar de stikstofuitstoot te verlagen, overigens in combinatie met watermaatregelen, dus er zit een directe samenhang tussen, de hydrologische aspecten, zoals dat zo mooi heet, ik heb heel veel geleerd de afgelopen weken op dat punt. Heel belangrijk om dat met elkaar goed af te wegen en te kijken hoe je de maatregelen kan nemen.
AHAROUAY
Maar als ik vraag naar een maatregel, dan kunt u dat toch niet een als-dan-vraag noemen? De boeren moeten toch weten waar ze op kunnen rekenen?
SCHOOF
Ja, nee, maar die regeling bestaat, dus daar kan men gebruik van maken. Maar er zijn ongetwijfeld wellicht andere, het gaat in deze gebieden soms ook om maatwerk om te kijken hoe je dat het beste kan doen.
AHAROUAY
Met drang?
SCHOOF
Ik heb het over maatwerk. Basis is vrijwilligheid. Dat is de manier waarop we proberen te realiseren, maar uiteindelijk zullen we in die zones, in die gebieden, er zal extra druk zijn om die uitstoot te verlagen, omdat het direct impact heeft op die Naturagebieden, respectievelijk op waar we dan beginnen nu bij de Peel en bij de Veluwe.
DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Dit is een hele korte vraag. Ik meen dat er staat 2,2 miljard aan geld, 600 miljoen, vanwege de Voorjaarsnota. Het andere geld, komt die uit die 5 miljard die voor de boeren bestemd waren?
SCHOOF
Ja.
WESTER (RTL)
Meneer Schoof, sorry. Een ministeriële commissie, dat is niet niks. Bijna vier maanden aan gewerkt en nu is het klaar, althans er is een deel klaar. Er zijn heel veel partijen, en dan heb ik het niet alleen over politieke partijen, die zoiets hebben van: is dit het nou, na vier maanden werken van een ministeriële commissie? Valt het u tegen, die reacties?
SCHOOF
Kijk, je weet dat het een superingewikkeld probleem is. Je weet ook dat je geen totaalpakket neerlegt zeg maar als ministeriële commissie op dit moment omdat er nog een aantal forse dingen moeten worden uitgewerkt. En dan snap ik goed dat er zeg maar heel verschillend wordt gereageerd. En dat de zeg maar vanuit de natuurhoek ook teleurstelling is omdat men vraagtekens heeft: onze natuur wordt wel hersteld. Dat er in de vergunningenhoek vraagtekens komen, denken: betekent dit dan structureel uiteindelijk zeg maar gaat Nederland wel echt van het slot? Ik snap die vragen heel goed en tegelijkertijd hebben wij het idee dat we met dit pakket een hele belangrijke stap zetten, ook richting geven hoe we dit de komende weken, maanden verder willen uitwerken, zowel op het gebied van wet- en regelgeving, dus het systeem, als in echte maatregelen en hebben we er vertrouwen in dat we dat de komende periode voor elkaar boksen, samen met die partijen, samen met die medeoverheden.
WESTER
Blijft de ministeriële commissie bestaan?
SCHOOF
Wat mij betreft wel, daar hebben we vanochtend ook even kort over gesproken, omdat we ons heel goed realiseren dat het werk echt nog niet klaar is. En dat we dus met elkaar intensief zullen moeten samenwerken om ook de vervolgstappen te zetten, omdat dit probleem zo urgent is en het niet vanzelf wordt opgelost.
WESTER
En wanneer kunnen we dat volgende hoofdstuk dan verwachten?
SCHOOF
Ik denk na de zomer.
EK
Excuus, nog één vraag, want iemand die heel kritisch was over deze plannen en de vraag opwierp of het wel gaat leiden tot een vergunningsverlening, is de landsadvocaat, die ontzettend kritisch was op het hele pakket en zich echt afvraagt of het juridisch houdbaar is om dit zo te doen. Hoe kijkt u daar dan naar?
SCHOOF
Ik heb het advies van de landsadvocaat wellicht toch wat anders gelezen. Namelijk als een belangrijke eerste stap. Dat is ook wat de landsadvocaat zegt over het (onverstaanbaar, red.) zogeheten beleidsadvies. Dus het advies wordt ook openbaar gemaakt, even afgezien van het feit dat het advies blijkbaar toch anderszins het tot u gekomen is. Maar het wordt ook gewoon openbaar gemaakt. Belangrijke eerste stap. En op basis van het advies van de landsadvocaat werken we ook verder.
EK
Maar dat was best wel een intens juridisch advies van: met deze dingen gaan jullie het echt niet halen.
SCHOOF
Nou moeten we toch echt even opletten hoe we het advies van de landsadvocaat nu weer neerleggen. De landsadvocaat heeft gezegd dat dit een goede eerste stap was, maar dat hij zorg had over de borging. En over die borging hebben wij ook de afgelopen 48 uur intensief nog weer met elkaar gesproken om te zorgen dat we ook op het punt van die borging meer duidelijkheid kunnen verschaffen.
EK
Dus eigenlijk zegt u: de landsadvocaat zou met deze laatste 48 uur heel tevreden zijn en...
SCHOOF
Nee, u legt mij nu woorden in de mond.
EK
Nee, ja dat vraag ik aan u.
SCHOOF
De landsadvocaat heeft een advies te geven op basis van de voorstellen zoals we die vorige week naar de landsadvocaat hadden gestuurd. Daar hebben we begin de week advies van gekregen. Zoals dat gaat, dat verrast u misschien, maar luisteren wij naar adviezen en kijken hoe we daarmee kunnen omgaan, hebben we dat punt van die borging nog eens een keer extra tegen het licht gehouden en hebben we gezegd: dan zetten we daar wat bij. Maar dat wil niet zeggen, ik kan niet in de landsadvocaat treden. Dus dat ga ik ook niet doen.
Asielbeleid
AKKERMAN (WNL)
Meneer Schoof, deze week plaatsten ambtenaren van het ministerie van Asiel en Migratie een advertentie, in Trouw volgens mij, waarbij ze hun steun uitspraken voor vrijwilligers, in de bekende lintjesgate, zeg maar, wat vindt u ervan dat zij dat hebben gedaan?
SCHOOF
Ja, het staat iedereen vrij om iets te doen, zal ik maar zeggen. En het belang van de vrijwilligers, u zult ongetwijfeld het Kamerdebat hebben gevolgd. En u heeft mij daar meerdere keren horen zeggen hoe belangrijk ik het vind dat de vrijwilligers in de Nederlandse samenleving op alle domeinen werk doen en ook zelf heb gestaan voor het feit dat deze mensen hun lintjes kregen.
AKKERMAN
Ja, maar deze ambtenaren zeggen natuurlijk: wij spreken ons uit voor de vrijwilligers, maar dat is natuurlijk indirect een manier om zich uit te spreken tegen de eigen minister.
SCHOOF
Ze spreken zich uit voor de vrijwilligers en dat is geheel in lijn met het kabinetsbeleid.
AKKERMAN
Vindt u dat ambtenaren politiek onafhankelijk moeten zijn, dat zij gewoon moeten luisteren naar de politieke leiding ongeacht welke politieke kleur die heeft?
SCHOOF
Dit gaat met snelle stappen. Dat grote stappen, snel thuis.
AKKERMAN
Het is een algemene vraag.
SCHOOF
Ja, ambtenaren zijn politiek onafhankelijk. Ambtenaren wordt ook van verwacht dat zij kritisch zijn ten opzichte van hun bewindslieden in de zin van: uitvoerbaarheid, realistische planningen, et cetera. Dat is iets anders dan opvattingen. Opvattingen heb je thuis, heb je als privépersoon. Ik ben daarin ooit klassiek opgevoed en als premier heb ik daar ook een klassieke opvatting over. Tegelijkertijd, het staat ambtenaren vrij om, zoals iedereen, zich publiek te uiten. En zolang dat niet strijdig is met het, zeg maar als ambtenaar, als je je expliciet als ambtenaar uitspreekt, niet strijdig is met het kabinetsbeleid, is er niets aan de hand.
AKKERMAN
Dus u vindt niet dat ambtenaren hun kritiek, zeg maar, die ze eventueel hebben op beleid, binnenskamers moeten houden?
SCHOOF
Ja, kritiek op beleid moeten ze binnenskamers houden. Zeker.
AKKERMAN
Maar dat doen ze nu niet.
SCHOOF
Nee, ze geven steun aan vrijwilligers. Dat is geen kritiek op het beleid.
AKKERMAN
Dat is een manier om te laten zien dat ze het niet eens zijn met de keuze die de minister op hun ministerie heeft gemaakt.
SCHOOF
Een kabinet onderschrijft het belang van de vrijwilligers. Dus het is niet strijdig met het kabinetsbeleid.
AKKERMAN
Ja, en dat is dus een slimme truc waarmee ze toch indirect kunnen protesteren tegen hun minister.
SCHOOF
Zijn uw woorden. Ik constateer dat dit niet strijdig is met het kabinetsbeleid, dat ik ook in het Kamerdebat pal voor die vrijwilligers heb gestaan namens het kabinet.
Voorjaarsnota
HOEDEMAN (AD)
Ik zou het toch nog even over die Voorjaarsnota. Is er in de ministerraad gesproken over het wonderlijke mechanisme dat de fractievoorzitters, die bedragen uit de begroting hebben gehaald, dat de volgende dag de bewindslieden mogen uitleggen wat de schade is? Een goednieuwsshow voor de fractievoorzitters en het slechte nieuws voor de bewindslieden.
SCHOOF
Hier hebben we vorige week al volgens mij over gesproken in deze persconferentie.
HOEDEMAN
Nee.
SCHOOF
Misschien niet met u, maar dan zeker met uw collega's. Ik heb daar een paar dingen gezegd. Eén: het kabinet heeft vorige week, dat was een donderdag, hè? Ja, dat was een Witte Donderdag. Vorige week donderdag zeg maar de Voorjaarsnota daartoe besloten om het te sturen naar de Raad van State. Dat is één. Twee: ja, de fractievoorzitters hebben na die nacht ieder voor zich een aantal punten benoemd die zij graag wilden benoemen. Daarvan heb ik hier ook gezegd: daar heb ik verder alle begrip voor. En ik heb dan ook gezegd: maar ik meld hier wat er aan positief en negatief nieuws op hoofdlijnen te melden is. En minister Heinen heeft dat de dag erna gedaan.
HOEDEMAN
Ja, maar die persconferentie werd gehouden op het moment dat er alleen maar goed nieuws werd verteld en het slechte nieuws, daar heb ik het nu dan even over. Dat mechanisme, goed nieuws voor de fractievoorzitters, slecht nieuws, moet uitgelegd worden een dag later door de bewindslieden. Hebben de bewindslieden daar vandaag nog over gesproken? Worden daar nog conclusies aan verbonden?
SCHOOF
Nou, we hebben er vandaag in die zin niet over gesproken. Waar we vandaag wel over hebben gesproken, zijn drie specifieke zaken. Namelijk dat de minister van VRO afgelopen woensdag een intensief nachtelijk debat heeft gehad over de huren. De minister van SZW een stevig debat over de pensioenen heeft gehad. En de staatssecretaris van OCW te horen heeft gekregen dat een deel van de partijen in de onderhandelingen die zij aan het voeren was over een akkoord, zijn weggelopen. Althans, de onderhandelingen hebben, ik denk, opgeschort of woorden van gelijkstrekking. Daarover hebben we met elkaar gesproken om te kijken hoe wij daarmee kunnen omgaan om te zorgen dat we daar uiteindelijk de ambities van dit kabinet kunnen waarmaken.
HOEDEMAN
Ja, in die nacht van die 25 uur dat er vergaderd moest worden, is er dus ook een beslissing genomen om te bevriezen van de huren, waarvan de volgende dag dus niet duidelijk was welke huurders dat nou betrof. Zou dat anders zijn gegaan als daar bewindslieden bij hadden gezeten?
SCHOOF
Dit is de categorie als-dan, hè.
HOEDEMAN
Nou ja, dat is toch logisch? Dit is niet een als-dan… een retrospectief.
SCHOOF
Ja, maar het blijft een als-dan. Weliswaar in retrospectief, dat ben ik met u eens, maar het blijft een als-dan-vraag. En de besluiten zijn, overigens, ik blijf dat herhalen, ook door de ministerraad op donderdag, zeg maar, genomen.
HOEDEMAN
Ja, is dat het ordentelijke proces waar u het 10 januari over had?
SCHOOF
We voeren echt exact dezelfde discussie als vorige week. Dat vind ik overigens, prima. Maar dan ga ik dus ook hetzelfde antwoord geven als vorige week. Namelijk dat het proces zich niet beperkte tot 25 uur in die bewuste nacht. En dat dat proces vanaf januari gelopen is. Een proces wat in januari begonnen is met hoe richten we het proces in, met startbrieven vanuit de minister van Financiën, de bilateralen van de minister van Financiën met de vakministers, met enige regelmaat terugkoppeling in de ministerraad over waar staan we, wat zijn de claims, wat is de ruimte, hoe gaan we daarmee om? We zijn met vrijwel alle ministers waren er overeenstemmingen over de individuele begrotingen. En vervolgens hebben wij met dat pakket met de fractievoorzitters zijn we in conclaaf gegaan over hoe gaan we daarmee verder? En ik constateer dat de fractievoorzitters in overleg met de minister van Financiën en in the end ook met ondergetekende tot een aantal oplossingen zijn gekomen ten aanzien van een aantal urgente problemen. En dat we in de ministerraad daar vervolgens een besluit over hebben genomen, nadat we daar uitvoerig met elkaar over hebben gesproken.
HOEDEMAN
Ja. Sorry voor de als-dan-vraag, maar als het kabinet er nog zit deze zomer, doet u het dan weer net zo?
SCHOOF
Ja, het is inderdaad een als-dan-vraag. En ik ga ervanuit, maar u weet, ik ben een grenzeloos… nou nu ben ik helemaal geen grenzeloze optimist denk ik, daarvan heb ik vorige week gezegd dat niemand had verwacht dat ik er vorige week nog zou staan. En dat ik er dus zonder meer vanuit ga dat dit kabinet gewoon voor de periode staat, voor een ordentelijke periode van het kabinet staat, en dus nog drie jaar. En dus ook deze zomer.
Pensioenen (1)
DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Meneer Schoof, er was een vrij heftige confrontatie deze week over de pensioenen in de Tweede Kamer, tussen de afgevaardigden van NSC en de minister en vicepremier van NSC. Hoe loopt dit af?
SCHOOF
Ja. Dat is aan de Kamer. Kijk, de minister heeft behalve in zijn brief waarin hij al vrij helder was over de ongewenste effecten van het amendement, heeft in het Kamerdebat ook geen onduidelijkheid laten bestaan over zijn appreciatie, namelijk ontraden. En het is nu aan de aan de Kamer. Ik begrijp dat de minister van SZW nog een aantal vragen heeft gekregen die hij overigens nog in een brief moet beantwoorden. En ik ga er, nogmaals het is aan de Kamer, maar de opvatting van het kabinet is helder.
DE WINTHER
Ja, nou ja, u zegt dat het allemaal zo helder was maar ontraden dat hoorden we deze week pas. Niet gewenst was het vorige week nog. Wat is er veranderd?
SCHOOF
Nou, dit is overigens een lijn die we expliciet met elkaar, de uiteindelijke appreciatie, we wachten natuurlijk altijd even af wat het debat brengt, maar over de uiteindelijke appreciatie van de minister van SZW hebben we contact gehad. En dat is ontraden. En daarmee is dat ook het oordeel wat in de Kamer is gegeven en dat is uiteindelijk het belangrijkste oordeel.
DE WINTHER
U zegt: het is aan de Kamer. Is het voor het kabinet aanvaardbaar dat de Kamer het amendement aanneemt?
SCHOOF
Ja, dat zit toch een beetje in de categorie als-dan. Als de minister van SZW, en dat is dus het kabinetsstandpunt, zegt: ontraden, dan vinden wij het dus een heel slecht idee. Met overigens grote consequenties waar we ons ook grote zorgen over maken, ook potentieel financieel en zullen we op het moment dat het amendement wel zal worden aangenomen door de Kamer, ons moeten beraden over de materiële consequenties daarvan.
DE WINTHER
Ja, maar dat lijkt erop te duiden dat u dat niet voor uw rekening gaat nemen.
SCHOOF
Nee, ik doe daar op dit moment geen uitspraak over.
DE WINTHER
Sluit u dat uit?
SCHOOF
Nee, maar dat is allemaal als-dan weer.
DE WINTHER
Ja, maar het gaat niet om niks natuurlijk.
SCHOOF
Nee, dat weet ik wel, maar ik wil eerst even toch afwachten. Nogmaals, de minister van SZW moet nog een brief sturen aan de Kamer. Er zijn nog een paar specifieke vragen gesteld als ik het juist heb. Daar zal de minister van SZW ook nog eens een keer expliciet in melden waarom wij tot die conclusie van ontraden zijn gekomen. Maar uiteindelijk is het eindoordeel aan de Kamer. Maar wij hebben het kabinet duidelijk gemaakt wat wij ervan vinden.
DE WINTHER
Ja, en u bent ook bereid om daar een eigen verantwoordelijkheid in te nemen als u grote consequenties en allerlei andere rampspoed verwacht?
SCHOOF
Nee, maar het is altijd met moties en amendementen die een Kamer aanneemt en waar een kabinet ontraden heeft gezegd, kom je er altijd in de ministerraad op terug over hoe je daarmee omgaat. Dus daar loop ik nu niet op vooruit.
DE WINTHER
Het ene amendement is natuurlijk niet het andere. Dit gaat niet over niks. Er wordt hel en verdoemenis gepredikt door het kabinet zelf, maar ook door allerlei experts. Ik kan me voorstellen dat dit een van die spaarzame momenten is dat u zegt: ja, hier trekken wij de lijn.
SCHOOF
Nee, maar het is... Sorry.
DE WINTHER
Niet zo’n gekke gedachte toch?
SCHOOF
Nee, maar het is nu eerst aan de Kamer. En ik denk dat het ook ongepast is als ik op deze plek, niet in de Kamer, op deze plek, hier in deze persconferentie daar iets over zou zeggen. Het is nu eerst, en de minister van SZW is buitengewoon helder geweest en die doet het namens het kabinet, namelijk: ontraden. Het is nu aan de Kamer. Ik dacht, de dertiende, kan dat? Dat er stemmingen zijn. Dan is het aan de Kamer. In die tussenperiode, is het ongetwijfeld, zal de minister van SZW nog overleg hebben en is het aan de Kamer of ze uiteindelijk tegenstemmen of voorstemmen. Als ze voor het amendement stemmen, zullen wij daar in de ministerraad over spreken, zoals we altijd doen bij amendementen of moties die door het kabinet zijn ontraden.
DE WINTHER
Houdt u, of de minister van SZW, in de agenda nog rekening met dat u wellicht voor de stemming nog even naar de Kamer moet komen?
SCHOOF
Ik houd er op dit moment geen rekening mee.
Vertrek Omtzigt
DE WINTHER
Oké. Dan een andere vraag, maar wel over dezelfde partij. Deze week heeft, of eigenlijk vrijdag, heeft Pieter Omtzigt gezegd dat hij stopt in Den Haag. Welke gevolgen heeft dat volgens u voor de samenwerking in de coalitie?
SCHOOF
Nou, mij is door diverse NSC’ers dezelfde avond aangegeven dat dit voor de samenwerking in het kabinet geen betekenis heeft. En dat de samenwerking gewoon is zoals die was en blijft.
DE WINTHER
Wordt het makkelijker of moeilijker?
SCHOOF
Dat is altijd moeilijk te zeggen. U weet dat de coalities soms goed samenwerken, soms in de clinch liggen met het kabinet en soms het kabinet voluit steunen. En dat zal ook de komende periode ongetwijfeld het geval zijn. Zie waar we het net over hebben gehad met betrekking tot het pensioendebat, waarin we hebben gezien dat het kabinet en een deel van de coalitiepartijen toch tegenover elkaar stonden, althans wat betreft de eindappreciatie.
DE WINTHER
Dank u wel.
Maatregelen klimaat en groene groei (2)
HENDRICKX (DE VOLKSKRANT)
Ja, heel kort, want minister Hermans gaat het zo natuurlijk uitleggen, maar u bent ook de hoeder van het regeerprogramma. Het viel me op dat u zei bij die klimaatplannen: dit gaat helpen om de energierekeningen betaalbaar te houden, om onze industrie sterk te houden, om onze energieafhankelijkheid te verminderen. Maar volgens mij zei u niet: dit pakket gaat helpen om de kans groot te maken dat we de klimaatdoelen gaan halen. Is dat wel nog steeds uw stellige overtuiging?
SCHOOF
Ja, we blijven binnen de bandbreedte van 55% in 2030.
HENDRICKX
Dus u gaat met dit pakket… Hoe groot is de kans?
SCHOOF
Dat durf ik niet te zeggen. Maar het wordt in de… de PBL is onze rekenmeester. Die gaat dat volgens mij van de zomer allemaal weer doorrekenen. Maar volgens het kabinet voldoen we met dit pakket, we blijven binnen de bandbreedte die we hebben gesteld voor het halen van de klimaatdoelen voor 2030.
HENDRICKX
Dus daar is geen twijfel over mogelijk?
SCHOOF
Volgens het kabinet blijven we binnen de bandbreedte.
Pensioenen (2)
WESTER
Ja, als het mag even aanvullen op de vraag van collega De Winther. Bij de pensioenmotie is gekozen voor de appreciatie ontraden en waarom niet voor onaanvaardbaar?
SCHOOF
Tjongejonge. Ontraden lijkt mij een prima duiding om aan te geven dat dit voor wat betreft het kabinet een heel slecht idee is. U weet heel goed wat de consequentie van onaanvaardbaar is…
WESTER
Zeker.
SCHOOF
En daarom is gekozen voor ontraden, omdat dat een duidelijke manier is om ook ruimte te houden voor overleg met de Kamer. En ook de Kamer ook een eigen verantwoordelijkheid te geven zonder dat meteen discussie op gang komt over het voortbestaan van het kabinet.
WESTER
Maar ontraden betekent eigenlijk in rond Hollands: beter om dat niet op deze manier te doen, maar als jullie het toch willen, dan is dat aanvaardbaar.
SCHOOF
Nee, ontraden zegt eigenlijk gewoon met zoveel woorden: niet doen.
WESTER
Niet doen?
SCHOOF
Ja.
WESTER
Maar als jullie het toch doen…?
SCHOOF
Dan beraden wij ons weer in het kabinet, zoals we bij elke motie die we ontraden dat doen en ook bij amendementen.
WESTER
En gaat u zich dan beraden op de omgang met die motie of op het voortbestaan van het kabinet?
SCHOOF
Nee, ik denk met de omgang van de motie over het amendement. Dat is de eerste die je doet.
Koningsdag (2)
AKKERMAN
Ik vroeg me ook nog af in het kader van uw eerste Koningsdag als premier hoe u kijkt naar de rol van het Koninklijk Huis in onze samenleving en of u zelf een beetje een Oranjegezinde premier bent.
SCHOOF
Zo. Ja, dat is wel heel veel meteen weer…
AKKERMAN
Of u bent republikein, dan kunt u dat nu ook erkennen.
SCHOOF
Altijd hele goede gesprekken met de Koning. Dus dat gaat prima. En ik denk dat we morgen, als ik, ik hoorde vanochtend de burgmeester van Doetinchem door de radio en ik vond zijn enthousiasme aanstekelijk. Hoe hij praat wat er in Doetinchem allemaal gaat plaatsvinden. Ik constateer ook dat Nederland, je ziet het hier ook in Den Haag, allemaal weer bezaaid is met oranje vlaggetjes. Dus morgen wordt een feestdag voor veel Nederlanders. Tegelijkertijd, ik zei ook: de Koning viert Koningsdag iets vertraagd en ik denk terecht, want we hebben ook de begrafenis van de Paus. Dus het is een iets andere Koningsdag, in ieder geval voor een aantal mensen dan ook in Nederland. En zoals ik al zei: ik zal Koningsdag niet meemaken in Nederland, want ik vlieg naar Rome om daar de begrafenis met minister Veldkamp van de Paus bij te wonen.
AKKERMAN
Want hoe is die keuze tot stand gekomen, wie er namens Nederland naar die uitvaart van de Paus gaat en had daar niet ook iemand van het Koninklijk Huis bijvoorbeeld bij moeten zijn?
SCHOOF
Dat zijn besluiten van de regering. En de regering, dat is de Koning met de ministers. We hebben dus dit gemeenschappelijk met elkaar overlegd.
AKKERMAN
Als ik het goed herinner van uw beëdiging, bent u zelf niet gelovig. Had het niet beter geweest als bijvoorbeeld de minister van eredienst of een katholieke minister namens Nederland was gegaan dan?
SCHOOF
Nee, ik denk dat hier het geloof niet relevant is. Ik denk dat het belangrijk is dat het kabinet met een zware delegatie daar is. En dat is de reden waarom ik er ben samen met minister Veldkamp.